Noodlot
Van oude mensen de dingen die voorbijgaan, het geroemde boek
van Louis Couperus is een van de weinige Naturalistische werken in de
Nederlandse literatuur. Het boek volgt een Haagse familie met een alom bekend
geheim door hun leven. Het is bekend dat het Naturalisme een relatief sombere
stroming in de literatuur.
Kenmerken zijn:
·
Fatalisme/noodlot: De mens heeft geen controle over de gang
van zijn/haar leven omdat deze wordt bepaald door krachten waarop de mens geen
invloed heeft;
·
Determinisme:
o Het leven van een
mens wordt bepaald door:§ Erfelijkheid;
§ Milieu waarin men geboren wordt;
§ Opvoeding
Maar hoe zijn al deze elementen terug te vinden in Van oude mensen de dingen die voorbijgaan.
In van oude mensen de dingen die voorbijgaan hebben bijna
alle karakters een negatief wereldbeeld. Een van de kenmerken die naturalistisch
overkomt is het realistische effect dat Couperus creëert door de vele dialogen
die gedurende het verhaal langs komen vliegen. Om maar een voorbeeld te noemen.
Op pagina 84 wanneer er aangebeld wordt bij meneer Takma. De voordeurbel – de
jaren. Deze passage is teven een goed voorbeeld van de negatieve kijk op het
leven in het boek. In plaats dat meneer Takma tegen dokter Roelofsz zegt: Je
bent aardig verandert door de jaren zegt hij letterlijk: Wel Roelofsz jij wordt
er ook niet magerder op met de Jaren. Buiten het feit dat deze passage het
wereldbeeld aantoont, toont deze ook het afstandelijke perspectief van waaruit
wordt geschreven. De dialogen maken het realistisch, maar wel afstandelijker dan
bij het gebruik van het ik-perspectief het geval zou zijn
geweest.
Een ander kenmerkend aspect van het Naturalisme is te vinden
op pagina 101. Hij was-één seconde is een zeer gedetailleerde beschrijving van
de persoon van Theo van der Staff. Het begint nogal algemeen met details als
zijn leeftijd, postuur en gezichtsbeschrijving. Daarna beginnen de wat
opmerkelijke uiterst gedetailleerde beschrijvingen zoals: Een lang buitenlands
verblijf had hem iets in zijn kleren en iets in zijn spraak en gebaren gegeven,
dat de aangeboren Hollandse zwaarwichtigheid in hem had verluchtigd, enigszins
komisch omdat hij wat elefantisch bleef in zijn gratie. De hierboven
beschreven passage is een typisch voorbeeld van de zeer gedetailleerde
beschrijvingen die het Naturalisme kenmerkt.
Het determinisme is logischerwijs meestal niet letterlijk
benoemd in het boek. Het is wel te merken in de houding van de meeste
hoofdpersonen in het boek. Wederom bevat dit voorbeeld Theo van der Staff(En
galant, gezien had). In deze passage beschrijft Couperus dat Theo Elly helpt in
de koets te komen en haar onverschillig vraagt naar haar familie. Het wordt
onverschillig is iconisch voor het Naturalisme. Het woord heeft naar mijn mening
betrekking op het negatieve beeld als gevolg van het determinisme. Het is ook
goed te begrijpen dat men er een negatief zelfbeeld op nahoudt wanneer men weet
dat de loop van het leven toch al vastligt.
Een voorbeeld van het milieu waarin het boek zich afspeelt
is is te vinden op pagina 123. Hier antwoord Aldo op een vraag van Lot in het
Italiaans. Dit is een bewijs dat het boek zich afspeelt in de Gegoede Haagse
Burgerij. Buitenlandse talen waren in de tijd waarin dit boek zich afpeelt
doorgaans alleen weggelegd voor de rijkeren in de samenleving. Ook zegt Theo op
pagina 102 tegen zijn zuster Elly “Ma Soeur”. In tegenstelling tot de meeste
mensen uit de lagere klassen bevat zijn spraak meerdere buitenlandse elementen.
Samenvattend kunnen we stellen dat dit boek nagenoeg alle
naturalistische elementen bevat die men kent. Na het beschrijven en benoemen van
de belangrijkste Naturalistische kenmerken kan je ook niet anders dat het boek
Naturalistisch noemen. Het taalgebruik als bewijs voor het milieu, het
perspectief om afstand te creëren, maar toch ook om realisme toe te voegen. En
natuurlijk niet te vergeten het zeer negatieve wereldbeeld van de meeste
personen in het boek. Kortom: een Naturalistisch werk van Couperus. 
Geen opmerkingen:
Een reactie posten